Hesperian Health Guides
بهتر ساختن خاك
دهقانان اين موضوی را بخوبي ميدانند كگ كيفيت خاک تأثير زيادي بر روي سطح حاصلات دارد. بيشتر زارعين براي غني ساختن خاک از كودهاي طبيعي استفاده مي نمايند، مثلا شورۀ حيواني، بقاياي نباتي و كود هاي مخلوط. كود هاي طبيعي نسبت بگ كود هاي كيمياوي براي خاک، نباتات، آب، هوا و صحت مردم سالم تر اند. اين نوی كود ها با مصرف ناچيز و يا حتي بدون مصرف مقدار كافي مواد مغذي مورد ضرورت نباتات را برايشان فراهم مينمايد.
Contents
خاك خود را بشناسيد
خاک يك مخلوطيست از ريگ، لاي، گل و مواد عضوي (مانند حشرات، باكتريها، برگ هاي سبز، نباتات پوسيده، و شوره حيواني). مقدار هر كدام از تركيبات فوق و طرز برخورد شما با زمين، هركدام بر روي شكل آن ( سختي يا نرمي خاک)، حاصلخيزي (سطح توليد محصول در يك زمين)، و ساختمان خاک (چگونگ با يكديگر تركيب شده اند)، اثر گذار است. اگر خاک شكل، ساختمان و حاصلخيزي خوبي داشتگ باشد، بگ هوا، آب، مواد مغذي، و ريشۀ نباتات اجازه ميدهد تا بگ منافذ آن داخل شوند. مجموی عوامل فوق سبب ميگردد تا غلگ جات بيشتر رشد نموده و در برابر فرسايش مقاومت صورت بگيرد..
 |
| روش هاي زرع پايدار نه تنها سبب رشد محصول ميشود، بلكه زمين را نيز بارور ميسازند كه تمام مواد مغذي مورد نياز نباتات در آن موجود ميباشد. |
علاوه از مطالب فوق، بعضي از خاک ها طبيعت القلي دارند ( بنام خاک قلوي يا خاک شيرين نيز ياد ميشود) در حاليكگ بعضي ديگر طبيعت اسيدي دارند ( كگ خاک تيزابي يا خاک ترش نيز ياد ميگردند.) شما مي توانيد بگ ساده گي طبيعت PHخاک خود را با انجام تجارب بسيار ساده تعيين كنيد، يعني اينكگ آيا شيرين اند يا ترش (آنرا بچشيد.) بعضي از نباتات دوست دارند در خاكي پرورش يابند كگ نگ زياد شيرين باشند ونگ ترش. اضافگ نمودن كود هاي خاص ميتواند بگ ميزان شيريني يا ترشي يك خاک بيافزايد. علاوه نمودن مواد عضوي يا حياتي بصورت عموم كيفيت هر نوی خاک را بهتر ميكند.
استفاده از وسايل وماشين آلات سنگين مانند دستگاه شيار (تراكتورها) ، كشت، درو و روگرداني زمين سبب ميشود سطح بالايي يا قشر زمين فشرده شود (يعني طوري بگ پايين فشار داده ميشود كگ سخت شده و منافذ هوا بستگ ميشود.) براي آب و ريشۀ نباتات مشكل است دربين زمين سخت نفوذ نمايند. همچنان نباتات ايكگ كشت شده اند بگ سختي ميتوانند در خاک هاي فشرده شده بگ مواد غذايي دسترسي پيدا نمايند.
براي جلوگيري از بروز مشكلات فوق، بهتر است زمين در زماني شيار و روگرداني شود كگ نگ خيلي تر باشد ونگ هم زياد خشك. يعني حالتي مانند لباس نيمگ مرطوب. بسياري از دهقانان سطح زمين را تاحد ممكن كمتر روگرداني ميكنند، از شوره يا كود حيواني وبقاياي نباتي استفاده نموده، و از روش هاي مانند ايجاد چقري ها براي كشت نباتات وكارگيري از كود هاي سبز استفاده كرده و زمين را بگ مقدار لازم نرم ميكنند تا نباتات اجازه رشد پيدا نمايند.
كود هاي كيمياوي ممكن است حالا كمك كنند، ولي براي آينده مضر اند
 |
| كود كيمياوي |
كود كيمياوي هم براي زارعين وهم براي خاک قيمت تمام ميشود، زيرا سبب صدمگ ديدن زمين، آلوده گي آب و ايجاد ضرورت بيشتر براي استفاده از مواد كيمياوي ميگردد. اگر شما بگ پشت گوني يا بوجي ها ايكگ كود كيمياوي در آنها قرار دارند نظر انداختگ باشيد، بگ سگ كلمگ بر خورد مي كنيد .(NPK) اول آن مربوط بگ عنصر نايتروجن (Nitrogen) است، دومي مربوط بگ فاسفورس (Phosphorous) وسومي پتاشيم (Kalium or Potassium) است. اين سگ عنصر براي حاصلخيزي زمين بسيار مهم اند. ولي اين عناصر بگ غلظت بسيار زياد در تركيب كود وجود دارند. اگر اين عناصر از سطح مزاری شستگ شده و بگ آب زير زميني و يا مجرا هاي آب نفوذ نمايند، نوشيدن ، شستن يا حمام نمودن درين آب ملوث براي صحت بسيار مضر است.
بزرگترين مشكل كگ در هنگام استفاده از مواد كيمياوي فوق بروز ميكند اينست كگ زارعين عموما اضافگ نمودن مواد عضوي، مثل شوره حيواني را بگ زمين متوقف ميسازند. اين كار نگ تنها باعث ميشود كگ خاک بسرعت حاصل خيزي خود را از دست بدهد، بلكگ سطح زمين سخت شده، مقدار آفات زياد گرديده، سطح حاصل پايين آمده، منابع آبي ضايع شده و وابستگي زيادتري بگ مواد كيمياوي بوجود مي آيد. مهم است كگ در وقت استعمال كود هاي كيمياوي، از كود هاي طبيعي نيز بگ آنها اضافگ شود تا خطرات فوق كاهش يابد.
آموزش در مورد خاك
هدف: اين فعاليت بگ شما كمك ميكند تا بدانيد كگ چگونگ فعاليت هاي زراعتي روي كيفيت خاک تأثير ميگذارد
وقت: سگ ساعت
مواد: وسايل حفاري، يك عدد تختگ يا كارتن، آب، كاغذ و پنسل يا ماركر
- سگ قطعگ زمين را انتخاب كنيد كگ هركدام بگ شكل جداگانگ مورد استفاده قرار گرفتگ اند. مثلا يك مزرعگ كشت جواري يا زمين خشك كشت برنج، يك باغ يا باغچگ منزل ، وزمين ديگري كگ بگ شكل چراگاه براي ساليان متمادي مورد استفاده قرار گرفتگ است. فارم هاي انتخاب شده نبايد از همديگر فاصلۀ زيادي داشتگ باشند تا بتوانيم بگ همگ آنها دسترسي داشتگ باشيم.
- بهمراه گروپي از زارعين راهي زمين هاي فوق شويد. در بين فارم قدم زده وتمامي نشانگ ها ايرا كگ حاكي از طرز استفادۀ قطعگ زمين بوده است ياد داشت كنيد. كدام علامگ بگ شما نشان ميدهد كگ زمين بگ چگ شكلي استفاده گرديده است؟ آيا علايم فرسايش در زمين وجود دارد (براي مثال، كاريز خراب شده، ديده شدن نقاط برهنگ يا سنگي در زمين، موجوديت خاک غني در قسمت هاي پاييني زمين نسبت بگ جاهاي مرتفع تر وغيره)؟ آيا نباتات غرس شده سالم بنظر ميرسند يانگ؟
- با هركدام از اشخاصيكگ زمين هاي فوق را ميكارند، صحبت نماييد تا بدانيد آنها از چگ روش هاي كشت و زری در 5تا 10 سال گذشتگ استفاده كرده اند. ببينيد صحبت هاي زارعين منطقگ با يافتگ هاي گروپ شما مطابقت دارد يانگ؟
- يك چقري بگ عمق 50 سانتي متر در هركدام از قطعات فوق حفر كنيد. يكي از ديوار هاي چقري بايد طوري باشد كگ بصورت مستقيم در زمين كنده شده باشد. از يك بيل يا كلنگ استفاده نموده واز قسمت هموار حفره قطعاتي بگ اندازه 3سانتي متر را جدا كنيد. اين قطعات جدا شده را برروي كارتن يا تختگ بگذاريد. نمونگ هاي جمع شده ليبل گذاري گردد تا معلوم شود هرقطعگ بگ كدام زمين تعلق دارد.
- بعداٌ نمونگ ها را از هر سگ ساحگ جمع آوري كنيد. آنها را با خود بگ جلسگ ايكگ تمام اعضاي گروپ حضور دارند آورده تا آنها را امتحان نمايند. چگ تفاوت هاي بين نمونگ هاي جمع شده فوق وجود دارد؟ بگ نكاتي مانند ر نگ، ساختمان، بافت، بوي و موجوديت يا عدم موجوديت كرم ها و مواد عضوي وحشرات در همگ نمونگ ها دقيق شويد. اگر امكان دارد هر نمونگ را از نظر ذايقگ نيز تجربگ كنيد تا ببينيد پي اچ نمونگ قلوي است يا تيزابي. يعني آيا شيرين است يا ترش؟ بگ هريك از اعضاي جلسگ توصيگ نماييد كگ هر كدام از نمونگ ها را بگ دست خود بگيرند تا خود شان تجربگ اي در زمينگ داشتگ باشند. مقدار كمي آب را بر روي نمونگ ها بريزيد تا ببينيد كدام نمونگ لزوجي، سخت، سست يا پارچگ پارچگ ميشوند.
- بحث كنيد و ببينيد كگ كدام يك از اين تفاوت ها در نمونگ هاي مختلف توسط عوامل طبيعي مانند باران، باد يا اقليم بميان آمده است، و كدام يك از اين تغييرات توسط روش ها ايكگ براي استفاده از زمين بكار ميرود بوجود آمده است.
با استفاده از دانش اعضاي گروه، يا معلومات موجود درين كتاب يا استفاده از منابع ديگر، طرقي را جستجو كنيد كگ حاصلخيزي وكيفيت خاک بهتر حفاظت شده و بهبود يابد. اين راه ها شامل كار هائي از قبيل اضافگ نمودن كود هاي طبيعي, محافظت خاک از فرسايش, استفاده از روش هاي پايدار تهيگ علوفگ براي حيوانات و تجربگ نمودن ديگر روش هاي مفيد، است.
 |
| پندك هاي كوچكي كه در ساقه نباتات لي وم وجود دارند، نايتروجن را به زمين علاوه ميكنند. |
كود هاي سبز و نباتات پوششي
كود هاي سبز نباتاتي اند كگ بگ بارور شدن خاک كمك ميكنند. اين نباتات بشكل پوششي عمل نموده و سبب خفگ كردن و از بين رفتن علف هاي هرزه ميگردند. از آنجاييكگ تعدادي از نباتات هر دو وظيفگ فوق را بصورت همزمان انجام ميدهند، لذا بگ هر دو نام ياد ميشوند: كود سبز و نباتات پوششي. تعداد زيادي ازين نباتات مربوط فاميل نباتات خوراكي بنام "Legume" ميباشند (نباتات با دانگ هاي غلاف دار مانند: نخود ها، لوبيا ها وغيره). نباتات فاميل ليگوم عنصر نايتروجن را بگ خاک علاوه مي نمايند. اگر شما ريشگ گياه لوبيا را از زمين بيرون كشيد، غالبا ملاحظگ خواهيد نمود كگ كلولگ ها.
و پندک هائي در تنۀ اين ريشگ ها بوجود آمده است. اين پندک هاي كوچك نايتروجن را از هواي بيروني اخذ نموده بگ زمين علاوه مي نمايند. اين موضوی سبب ميشود كگ زمين بصورت طبيعي بيشتر حاصلخيز گردد.
 |
 |
 |
| لوبياي فاوا Vicia faba |
رشقه Medicago sativa |
لوبياي دونده Phaseolus coccineus |
 |
 |
 |
| جواري خوشه اي Sorghum |
لوبياي لب لب Dolichos lablab |
لوبياي مخملي Mucuna pruriens |
كود هاي سبز فوايد بسيار زيادي دارند:
بگ خاک پوشش لازم را مي دهند، يعني از فرسايش آن جلوگيري نموده و سبب نگهداشت آب ميگردند.
- بگ خاک مواد عضوي را علاوه كرده و سبب حاصلخيزي بيشتر ميگردند.
- بعد ازينكگ اين گياهان در سالهاي متمادي استعمال گردند، خاک نرم شده و كار در آن آسان ميگردد.
- هيچ گونگ مخارج ترانسپورتي وكارگري كگ براي انتقال و جابجايي ندارند، چون در مزرعگ توليد شده و همانجا مورد استفاده قرار ميگيرند.
- در صورت زری محصولات ديگر، كودهاي سبز آفات و علف هاي هرزه را كنترول مينمايند
كود هاي سبز علاوه بر بهبود كيفيت خاک، استفاده هاي ديگري نيز دارند. بعضي از آنها خود مواد غذايي اند، مثلا جو، جودر، لوبيا ، نخود وغيره. عده ديگر مانند رشقگ و شبدر خوراک حيوانات را تشكيل ميدهند. نباتاتي مانند علف سوداني كگ از خاندان شرشم يا خردل است، سبب جلوگيري وكنترول امراض نباتي ميشوند. درختانيكگ بگ صورت كود يا پوشش سبز استفاده ميشوند، توليد هيزم مينمايند
سه شكل عام استفاده از كود هاي سبز
- كشت اين نباتات بصورت همزمان با محصول اصلي مثلا جواري، گندم ، ارزن و غيره.
- كشت اين نباتات در زماني كگ زمين در حالت استراحت بسر ميبرد ( يعني آيش يا باير گذاشتگ ميشود) . يك سال كشت نباتات فوق بگ همان اندازه سبب تقويگ زمين و از بين رفتن علف هاي هرزه وآفات ميگردد، كگ پنج سال زمين را باير گذاشتن بدون كشت كود سبز.
- كشت اين گياهان در فصل خشك سال، يعني وقتيكگ محصول اصلي زمين درو شده باشد. بهترين شكل استفاده از نباتات پو
ششي آنست كگ همزمان با محصولات اصلي كشت شوند. محصولاتي كگ بصورت سريع رشد نموده و قد بلند دارند، مواد عضوي را بگ خاک علاوه ميكنند. درحاليكگ لوبيا ها و بتگ هاي مشابگ نايتروجن بگ خاک ميدهند و در عين زمان زمين را ميپوشانند. با زارعين منطقگ خود صحبت نماييد تا بياموزيد كگ كدام نباتات در ساحۀ شما بهتر كار ميدهند و مؤثرتر اند.
كود گياهي يا
بهترين حالت آنست كگ هميشگ، حتي در فصل كشت اصلي خاک را پوشيده نگهداريد. كود گياهي يا ملچ ميتواند هرچيزي باشد كگ بگ پوشش زمين كمك كند. كود گياهي سبب نگهداشت آب، كنترول علف هاي هرزه و جلوگيري از فرسايش خاک ميگردد. ضايعات گياهي مانند ساقگ هاي جواري، لوبيا و علف هاي مختلف النوی بهترين نوی كود گياهي را تشكيل ميدهند، زيرا كگ آنها را ميتوان بگ آساني در روي زمين رها نمود تا خود بپوسند. از علف هاي بيكار وهرزه نيز مي توان بگ عين طريق استفاده نمود، بشرطيكگ قبل از تخم دادن قطع گردند تا برايشان چانس رشد دوباره باقي نماند.
كودگياهي استفاده شده نبايد ضخيم تر از ده سانتي متر باشد. ضخامت بسيار زياد كود گياهي ممكن است رطوبت را نگهداشتگ وسبب ايجاد امراض نباتي گردد.
|
كود گياهي (ملچ) به ساقۀ گياهان تماس نكند، چون ممكن است سبب فاسد شدن آن گردد.
|
| كاه و علف هاي خشك بهترين نوع كود گياهي (ملچ) را ميسازند، زيرابه تدريج تجزيه ميشوند. |
كود يا شورۀ حيواني
كود حيواني حاوي تمام مواد ضروريست كگ گياهان براي رشد خود بگ آنها ضرورت دارند و بگ تدريج سبب بهبود شكل، بافت و حاصلخيزي خاک هاي زراعتي ميگردند. از جانب ديگر كود هاي كيمياوي تنها 2يا 3نوی ماده مغذي را بگ كشت ميدهند و كيفيت خاک را بهبود نمي بخشند.
در وقت استعمال كود حيواني بايد بعضي اقدامات احتياطي اتخاذ گردد. كاربرد بيش از حد كود حيواني باعث ميشود كگ مواد فراواني بگ زمين ذخيره گردد كگ ممكن است بگ مجاري آب نفوذ كرده و آنها را ملوث سازد. همچنان كود تازه بگ همراه خود ميكروب ها ايرا حمل ميكند كگ ممكن است سبب مريضي ها گردد. كود هاي تازه را در نزديك محل هاي ذخيره وتقسيم آب قرار ندهيد. هميشگ دست ها و لباس هاي خود را بعد از كار با كود ها بصورت پاک بشوييد.
استفاده از مواد فاضلۀ انساني
ادرار انساني قابليت تبديل شدن بگ كود را دارد. برعلاوه مواد غايطۀ انساني نيز درصورتيكگ بصورت مناسبي مورد استفاده قرار گيرد مي تواند بگ زمين بعضي مواد عضوي ضروري را علاوه كند. اما مواد غايطۀ انساني ميكروب هاي مضر را نقل ميدهد و اگر بدرستي استفاده نشود ميتواند سبب مريضي هاي مختلف گردد (براي كسب معلومات بيشتر درمورد طرز استفاده درست از مواد فاضلۀ انساني غرض بهبود حاصلات، بگ ساختن بيت الخلاء ها.
كمپوست (Compost) كود مخلوط
كود مخلوط يا Compostيك نوی كود طبيعي بوده كگ از پس مانده غذايي، بقاياي محصولات، علف هاي هرزه و كود حيواني ساختگ ميشود. اضافگ نمودن كمپوست بگ زمين بگ معني علاوه نمودن مواد بسيار ضروري ومغذي بگ زمين زراعتي است. تهيگ كمپوست براي زمين هاي زراعتي وسيع كار بسيار زيادي را ضرورت دارد لذا اين روش معمولا براي فارم هاي خورد تر استفاده ميگردد. (براي آموختن ميتود توليد كمپوست، بگ تركيب كود كمپوست.
كود كمپوست بگ طريقگ هاي مختلفي استفاده ميشود:
- يك بيل پر از كود كمپوست را در قسمت تحتاني چقري قبل از غرس نهال بريزيد.
- يك مشت كمپوست را با خاک مخلوط نموده و در حفره ايكگ براي كشت تخم نهالي آماده نموده ايد، بريزيد.
- مقداري از كود كمپوست را بر روي سطح خاک بپاشيد وسپس آنرا رو گرداني كنيد.
- وقتيكگ نباتات در حال رشد هستند كود را بصورت يك دايره در اطراف شان بريزيد. براي تغذيگ درختان، در مرز ساحگ ايكگ در وسط روز سايگ درخت مي افتد كود را بصورت دايروي بپاشانيد. بهتر است اين كود با مقداري خاک مخلوط يا پوشانده شود. اين كود بتدريج جذب زمين شده و درخت را تغذيگ مي نمايد.
چاي كمپوست
كود مخلوط يا كمپوست را ميتوان بگ يك مايع علاوه نموده و از آن محلولي بدست آورد كگ غرض تقويگ حاصلخيزي در زمين و كنترول آفات و امراض نباتي استفاده ميشود. مقداري از كمپوست را داخل يك تكگ نموده وآنرا بستگ كنيد. اين تكگ بستگ شده را داخل يك ظرف آب بگ مدت 7 تا 24 روز نگهداري كنيد. هروقت آب رنگش بگ نصواري تغيير نمود چاي كمپوست تهيگ شده است، تكگ پيچيده شده را از داخل ظرف آب بيرون كنيد. كمپوست باقيمانده داخل تكگ را در مزرعگ استفاده كنيد. چاي كمپوست را بگ روي برگها وشاخگ هاي نباتات بپاشيد. حتما دست هاي خود را بعد از كار نمودن با چاي كمپوست بشوييد.
طريقه هاي دي ر اضافه نمودن مواد ضروري به خاك
مواد ديگري را نيز بگ ميتوان بگ خاک علاوه كرد تا PHيا تيزابيت آن تغيير كند وعلاوتا مواد مغذي را نيز بگ زمين اضافگ نمايد. سنگ آهك، خاكستر چوب، استخوانهاي حيوانات خاكي و صدف جانوران دريايي اگركگ بگ خاک اضافگ شوند تيزابيت آنرا كاهش ميدهند. استخوان حيوانات زميني سبب علاوه شدن فاسفورس ميشوند، درحاليكگ خاكستر چوب مقدار زيادي پوتاشيم در تركيب خود دارد. برگ خشك درختان عادي و برگ سوزني سرو و ناژو سبب تيزابي شدن بيشتر زمين ميشوند. چوب باقيمانده نيشكر براي مدت يك سال پوسيده شده باشد، و ساقگ قهوه كگ در زمين گذاشتگ شده وخشك شده است نيز ميتوانند نقش كود را بازي كنند، وبگ اينصورت از بقاياي بيكاره گياهان براي افزايش حاصلخيزي خاک ميتوان استفاده كرد.
بهبود كيفيت خاك به كنترول علف هاي هرزه نيز كمك ميكند
تمامي روش هاييكگ براي بهبود كيفيت خاک بكار گرفتگ شده و در آن مواد اورگانيك يا عضوي استعمال ميشوند، مانند استفاده از كود هاي سبز، كمپوست، و كود گياهي، همگ و همگ بگ كنترول علف هاي هرزه كمك ميكنند. اگر قسمت عمده محصولات شما سالم باشند، مقدار كمي ازين علف كدام ضرر زيادي را بوجود نمي آورد.
اين گونگ علف ها بگ طرق ديگر نيز مهار ميشوند. مثلا اگر شما نباتات را طوري نزديك هم كشت نماييد كگ اصولا فضائي براي رشد علف هاي هرزه باقي نماند، و يا بگ حيوانات اجازه دهيد كگ اين گياهان مزاحم را خورده واز بين ببرند. نكتگ ايكگ ارزش ياد آوري را دارد اينست كگ گياهان و نباتات ايكگ در يك محل بومي اند، از علف هاي هرزه كمتر صدمگ مي بينند. با گذشت زمان بسيار طولاني، اين نباتات بگ آب و هوا، شرايط محيطي و علف هاي هرزۀ محلي عادت نموده وخود را با آنها تطابق داده اند. بهمين خاطر است كگ آنها صدمات بمراتب كمتري نسبت بگ نباتاتي مي بينند كگ كشت آنها اخيرا دريك ساحگ مروج شده است.